Związki służb specjalnych PRL z przestępczością, a zwłaszcza SB, są najlepiej widoczne i udokumentowane na dwóch głośnych wydarzeniach, które przeszły do historii jako "Afera Żelazo" i "Afera Zalew".

Trudna do zweryfikowania, zbudowania na wielu domysłach i przypuszczeniach teoria, która zakłada, że początek mafii w Polsce, należy zawdzięczać PRL-owskim służbom specjalnym. Teoria interesująca, ale mało prawdopodobna. Utworzona w czasach "politycznych niesnasek".

Tak mniej więcej od 1998 - 1999 r. coraz częściej w mediach padają stwierdzenia, że zorganizowana przestępczość w Polsce urosła do tak niebotycznych rozmiarów, dzięki współpracy gangsterów z negatywnie zweryfikowanymi funkcjonariuszami Służby Bezpieczeństwa.

Nielegalna wymiana walut, stała się symbolem "akceptowanego" PRL-owskiego czarnego rynku. Cinkciarzami było wielu gangsterów, przemytników i zwykłych biznesmenów.

Handel czarnorynkowy wyraźnie odcisnął się na mentalności Polaków. Utrwalił i tak już dość silną po wojnie tolerancję dla ignorowania, obchodzenia prawa.

W czasach realnego socjalizmu bazar stał się enklawą przedsiębiorczości, a także miejscem czarnego rynku, spekulacji czyli rodzącej się przestępczości gospodarczej.

Gdy w połowie lat 90-ych, zaczęto badać "początki przestępczej kariery" domniemanych szefów gangów, okazało się, że zadziwiająco wielu z nich zajmowało się włamaniami i kradzieżami kieszonkowymi.

Zorganizowana przestępczość, którą dzisiaj nazywamy mafią albo gangami, wbrew pozorom nie narodziła się na początku lat 90-ych. Istniała dużo wcześniej, mniej widoczna i bardziej skryta.